Jednym z pierwszych zadań architekta krajobrazu, który rozpoczyna pracę nad projektem, jest analiza terenu, zarówno pod względem przestrzennym, prawnym, jak i przyrodniczym. Zacznijmy od tego ostatniego.
Warunki naturalne (możesz spotkać też określenie: uwarunkowania przyrodnicze) mają kluczowy wpływ na kształtowanie rozwiązań projektowych. W swojej pracy musimy uwzględnić takie czynniki jak ukształtowanie terenu, nasłonecznienie, wiatr, gleba, woda powierzchniowa i gruntowa, strefa klimatyczna, istniejąca roślinność czy zanieczyszczenia powietrza i gleby.
[Checklista do pobrania na dole strony].
Płasko czy pod górę? Ukształtowanie terenu
Ukształtowanie terenu wpływa na wybór lokalizacji obiektów, ścieżek czy innych elementów krajobrazu.
Strome zbocza mogą wymagać tarasowania lub zabezpieczenia przed obsypywaniem, a tereny płaskie mogą wymagać drenażu. Uwzględnienie naturalnych form terenu w projekcie może redukować koszty związane z niwelacją i ograniczać ingerencję w środowisko naturalne.
Ukształtowanie terenu warto też sprawdzić na mapie, a gdy jest za mało dokładna – zlecić geodecie odpowiednie pomiary.
Słońce czy cień? Nasłonecznienie
Nasłonecznienie wpływa na mikroklimat danego terenu – na nasłonecznionych powierzchniach temperatura jest wyższa, co może być zaletą w chłodniejszych strefach klimatycznych, natomiast w cieplejszych regionach może prowadzić do przegrzewania się przestrzeni. Stąd potrzeba wprowadzania elementów i roślinności zacieniającej.
Ekspozycja na słońce decyduje o wyborze roślin. W projekcie należy zadbać o umieszczenie roślin zgodnie z ich wymaganiami świetlnymi.
Wieje, wieje wiatr. Ekspozycja na wiatr
Ekspozycja terenu na wiatr odgrywa istotną rolę w projektowaniu przestrzeni krajobrazowych, wpływając na wybór roślin, układ przestrzeni, a także komfort użytkowników.
W wietrznych lokalizacjach projektanci często wprowadzają żywopłoty, wysokie trawy lub krzewy, które pełnią rolę naturalnych barier przeciwwiatrowych. Taką funkcję mogą też pełnić wały lub zagłębienia.
Pod nogami. Rodzaj, wilgotność i PH gleby
Typ gleby i jej właściwości wpływają na wybór odpowiednich gatunków roślin oraz na stabilność konstrukcji.
Przy doborze roślin uwzględnia się takie cechy jak rodzaj (piaszczysta, piaszczysto-gliniasta, gliniasta)*, wilgotność (sucha, mokra, bardzo mokra)** i odczyn gleby (kwaśny, obojętny czy zasadowy)***.
* Aby sprawdzić rodzaj gleby musimy trochę się pobrudzić. >Jak przeprowadzić test gleby?
** Wilgotność gleby sprawdzimy higrometrem, czyli miernikiem wilgotności. >Jak używać miernika?
*** Odczyn gleby sprawdzimy kwasomierzem lub papierkiem lakmusowym. >Jak sprawdzić pH?
Woda z góry i z dołu. Hydrologia
Hydrologia to badanie wody występującej w przyrodzie. Z perspektywy architektury krajobrazu interesują nas zarówno wody powierzchniowe, gruntowe, jak i opadowe.
Wody powierzchniowe i wody gruntowe wpływają na omówioną wcześniej wilgotność gleby, a ta na dobór roślinności, a także na układ systemów nawadniających i drenażowych.
Projektowanie zielonych dachów, zbiorników retencyjnych czy stawów może pomóc w zarządzaniu wodą opadową. Podczas analizy terenu warto zwrócić uwagę na miejsca, w których można wprowadzić elementy tak zwanej błękitno-zielonej infrastruktury.
Upał i mróz. Strefa klimatyczna
Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego, który łączy cechy klimatu oceanicznego i kontynentalnego. Oznacza to, że klimat Polski jest zróżnicowany i zmienia się zarówno w przestrzeni, jak i czasie.
W pracy projektowej uwzględniamy zarówno strefy mrozoodporności*, jak i strefy przemarzania**, które mogą być różne w różnych częściach Polski. Należy też wziąć pod uwagę zmiany klimatyczne, które wpływają na podniesienie średnich temperatur i stepowienie niektórych obszarów.
* strefy mrozoodoporności roślin pozwalają nam stwierdzić czy wybrana roślina nie przemarznie w danej części Polski. >przykładowa mapa mrozoodporności
** strefy przemarzania gruntu będą nas interesować, gdy będziemy coś fundamentować. Dotyczy to również elementów małej architektury. >przykładowa mapa przemarzania
Na działce i za płotem. Istniejąca roślinność
Istniejąca szata roślinna często obejmuje gatunki rodzime, które są najlepiej przystosowane do lokalnych warunków naturalnych – klimatycznych i glebowych.
Utrzymanie naturalnej roślinności pomaga w zachowaniu bioróżnorodności, wspiera lokalną faunę (np. owady zapylające i ptaki) i minimalizuje potrzebę ingerencji człowieka. Zmniejsza też koszty związane z pielęgnacją, nawożeniem i nawadnianiem.
Smog i sól. Zanieczyszczenia
Dobór roślinności w miastach wymaga szczególnej uwagi, ponieważ rośliny muszą sprostać specyficznym warunkom miejskim, takim jak zanieczyszczenie powietrza, ograniczona przestrzeń, sztuczne nawodnienie i wyższa temperatura.
W miastach roślinność narażona jest na wysokie stężenia zanieczyszczeń powietrza, a zimą na sól drogową, co wpływa na ich wzrost i zdrowie.
Analiza terenu 1. Checklista
Aby ułatwić Ci zrobienie pełnej analizy działki (na razie uwzględniamy tylko warunki naturalne) przygotowałam dla Ciebie checklistę do pobrania.