Jako nauczyciel przedmiotów zawodowych staję często przed dylematem – uczyć tego, co jest faktycznie przydatne w tym zawodzie czy tego, co jest wymagane w programie i może pojawić się na egzaminie. Jednym z takich tematów, który jest dla mnie problematyczny jest rysunek techniczny (w tym pismo techniczne). Mówię o tym rysunku wykreślanym przy pomocy linijek, cyrkla i innych przyborów, ręcznie na papierze. Powiedzmy sobie szczerze – we współczesnym biurze architektonicznym nie znajdziesz stołu kreślarskiego z przykładnicą czy rapitografów. Większość projektów wykonuje się na komputerze, a nawet jeśli część rysunków robi się ręcznie są one skanowane i dopiero wtedy opatrywane ramkami, tabelkami i podpisami.
Umówmy się więc, że w tej lekcji przekażę Ci najważniejsze informacje o rysunku technicznym, takie które zawsze warto znać, a nie tylko pod kątem szkoły.
Po co?
Rysunek techniczny wciąż może mieć zastosowanie w pracy projektowej. Co ćwiczymy podczas nauki rysunku technicznego?
- wyobraźnię przestrzenną;
- precyzję i dyscyplinę;
- porządek wizualny, czytelność i kompozycję;
- tworzenie szybkich, ale czytelnych odręcznych rysunków technicznych.
Przybory i materiały kreślarskie
Nie, nie będę Ci opowiadać o ołówkach, gumkach, linijkach czy ekierkach. To dość oczywiste przybory, które na pewno znasz. Ale jest kilka rzeczy, które znajdziesz w sklepach dla plastyków, a które mogą Ci się przydać przy rysowaniu projektów (lub innych rysunków):
- szablony: kołowe (zwane kółecznikiem), meblowe, literowe;
- krzywiki: stałe i gięte;
- skalówka (linijka trójboczna ułatwiająca rysowanie w skali);
- cienkopisy różnej grubości;
- kalka techniczna (półprzezroczysty papier);
- papier milimetrowy (z nadrukowaną siatką, która ułatwia rysowanie precyzyjne).
Formaty papieru
Jakiego formatu papieru używasz najczęściej? Kartka do drukarki jest w formacie A4. Jej wymiary to 297×210 mm. Zeszyty mają najczęściej format A5 (czyli połowa A4). Rysunki architektoniczne wykonywane są raczej na arkuszach większych, np. A3 (czyli dwie kartki A4), A2, A1, a nawet A0. To już całkiem pokaźna płachta papieru.
Niezależnie o tego, na jakim formacie rysujemy (lub częściej drukujemy) projekt musimy go złożyć do formatu A4, co pozwoli wpiąć rysunek do dokumentacji. Oczywiście składanie papieru również ma swoje zasady – nauczysz się ich, jeśli zdecydujesz się na pracę w biurze projektowym.
Metryka projektu
W prawym dolnym rogu rysunku umieszczamy „metrykę projektu” (zwaną też tabliczką tytułową lub potocznie tabelką). Jak już wielokrotnie wspominałam – projekt koncepcyjny czy wykonawczy opisujemy dowolnie, ale warto wyrobić sobie nawyk tworzenia ujednoliconych tabelek. To bardzo porządkuje projekt (i pozwala szybko odnaleźć odpowiedni rysunek). Z kolei w projekcie budowlanym nie ma zmiłuj – ramka musi się pojawić i musi zawierać:
Nazwę obiektu budowlanego, czyli co projektujemy.
Tytuł rysunku, skala i numer rysunku, czyli co jest na rysunku, w jakiej jest skali. Musimy też nadać rysunkowi numer (w opisie projektu i na innych rysunkach możemy odnieść się do tego numeru).
Imię i nazwisko projektanta oraz numer uprawnień budowlanych (projekt budowlany musi być podpisany przez architekta z uprawnieniami).
Data sporządzenia rysunku i podpis projektanta.
Zwyczajowo dodaje się też inne dane jak logo biura projektowego, dane kontaktowe czy numer projektu. Tabelka, której używałam w swoim biurze wyglądała tak jak na ilustracji. Ale Twoja może być bardzo uproszczona, jak ta poniżej.
Ramka rysunku
I jest znienawidzona przez moich uczniów ramka. Dookoła rysunku zwyczajowo rysuje się ramkę (zwaną też obramowaniem). Po co? Warto ją zrobić z kilku powodów. Po pierwsze, zapobiega przypadkowemu obcięciu lub zasłonięciu ważnych informacji podczas drukowania, skanowania czy bindowania. Po drugie, ramka wizualnie porządkuje rysunek, wyznacza granice i ułatwia odbiór treści.
Jeśli wykonujemy pojedynczy rysunek na kartce A4 lub A3 ramka powinna być odsunięta od brzegów kartki o 5 mm. Jeśli rysunków będzie więcej – z lewej strony ramka powinna mieć 20 mm, co pozwoli na zszycie kilku kartek, bez szkody dla rysunku.
Pismo techniczne
Kolejny trudny temat… No dobra, powiem Ci szczerze, że dziś bardzo rzadko korzystamy z pisma technicznego, w takiej formie jaką uczy się w szkole. Większość projektów wykonuje się przecież na komputerze.
Warto jednak poznać podstawowe zasady tworzenia poszczególnych liter, a następnie stworzyć uproszczoną wersję i taką posługiwać się przy podpisywaniu projektów do szkoły. Takie uproszczone pismo przyda się również, gdy będzie potrzeba zrobienia szybkiego szkicu, np. w trakcie budowy.
Kreślenie prostych figur i konstrukcji geometrycznych
Zgodnie z podstawą programową uczeń technikum architektury krajobrazu „wykonuje kreślenie figur i konstrukcji
geometrycznych”. W podręczniku opisane są sposoby wykreślenia linii prostopadłej i równoległej przy użyciu cyrkla. Z mojego doświadczenia wynika, że należałoby zacząć od przypomnienia sobie, jak posługiwać się linijką! Przygotowałam na ten temat plakat, który możesz pobrać i wydrukować. Znajdziesz go w poście: Jak używać. Linijka.
Rzutowanie prostokątne i aksonometryczne
Te dwie groźnie brzmiące nazwy to tak naprawdę sposób rysowania rzutów i widoków oraz aksonometrii. Co więcej, oba te pojęcia powinni znać wszyscy absolwenci szkoły podstawowej, bo była o nich mowa na lekcjach techniki.
Będziemy wykorzystywać obie formy rzutowania w bardziej przyjazny sposób, dlatego odsyłam Cię do innych wpisów, w których wyjaśniam dokładniej jak i kiedy:
Przekroje
A to akurat bardzo przydatna rzecz. Przekrój pozwala nam zobaczyć, jak zbudowana jest dana rzecz, na przykład z jakich warstw składa się piaskownica, albo jak skonstruowany jest murek. Tak naprawdę rzut budynku, na którym widoczne są ściany i poszczególne pomieszczenia (taki, jak widujemy na stronach deweloperów) to również przekrój, a dokładniej mówiąc przekrój poziomy.
Przykładowe przekroje pojawią się w serii wpisów poświęconych małej architekturze (planuję taki w roku szkolnym 2025/2026).
Wymiarowanie
Do rysunku dodajemy różne informacje, takie jak opisy i wymiary. Wymiary to informacja o tym, ile dany obiekt ma w rzeczywistości długości, szerokości, grubości. Nie zdziwi Cię chyba fakt, że na rysunku technicznym sposób wymiarowania jest dokładnie określony. Oto kilka zasad:
- linie pomocnicze i wymiarowe rysujemy linią ciągłą cienką;
- linia wymiarowa znajduje się w odległości 10 mm od krawędzi obiektu. Odległość między dwoma liniami wymiarowymi wynosi 7 mm. Linie wymiarowe nie mogą się przecinać, w związku z tym bliżej obiektu podajemy mniejszy wymiar, a dalej wymiar całościowy;
- na końcach linii wymiarowych rysujemy znaki ograniczenia, np. strzałki, kreski lub kropki;
- wymiar, czyli liczbę zapisujemy czytelnie, równolegle do linii wymiarowych lub równolegle do kartki;
- nie podajemy jednostek. Zazwyczaj będziemy podawać wymiary w centymetrach. Wyjątkiem są detale, w których podajemy wartość w milimetrach;
- aby podać wymiarujemy łuk podajemy wartość jego promienia dopisując przed liczbą R. Jeśli wymiarujemy coś okrągłego podajemy wartość średnicy dopisując przed liczbą Ø.
Jest jeszcze jedna zasada obowiązująca w rysunku technicznym, ale już niekoniecznie w praktyce zawodowej. Mówi ona, że nie zamykamy łańcucha wymiarowego, to znaczy nie podajemy wymiarów, które można łatwo obliczyć. Z doświadczenia wiem, że na budowie nikt nie lubi zajmować się matematyką. Jedno spojrzenie na rysunek powinno dawać jasną informację o budowanym obiekcie. Podajemy tyle wymiarów, aby mieć pewność, że będzie to czytelne dla wykonawcy.
Podstawy rysunku technicznego
To już wszystkie najważniejsze informacje, które musisz znać i które są bazą do kolejnych lekcji. Jeśli temat jest nadal dla Ciebie niezrozumiały, zachęcam do przejrzenia filmów umieszczonych na platformie Pi-stacja. Dowiesz się z nich m.in. jakie zasady rządzą pismem technicznym, czym jest rzutowanie prostokątne i aksonometryczne.